کرم آسکاریس و کرمک

آسکاریس چیست ؟  آلودگی به انگلهای روده ای و از جمله کرم آسکاریس یکی از مشکلات شایع بهداشتی در کشورهای در حال توسعه می باشد . بعد از کرمک،  آسکاریس  بالاترین نسبت آلودگی را در سطح جهان داراست . آسکاریس کرمی است بزرگ و زرد رنگ شبیه کرم خاکی که در درون روده کوچک بسر می برد و اندزه آن بین 35 تا 15 سانتیمتر است .

 

آسکاریس چگونه موجب بیماری انسان میشود ؟ عفونت در انسان از طریق خوردن تخم  موجود در خاک به همراه خوردن سبزیجات آلوده ایجاد می شود. تخم پس از وارد شدن به بدن در روده باز و لارو آزاد میشود. لارو پس از عبور از دیواره روده و سیر مراحل تکاملی خود در کبد، قلب، ریه ها مجدداً به روده باز می گردد و به صورت بالغ در آنجا زندگی می کند. آسکاریس بالغ در روده تخم‌گذاری می‌کند و تخم‌هایش از طریق مدفوع دفع می‌شود.

شیوع آلودگی آسکاریس به چه عواملی بستگی دارد ؟ در مناطقی که بهداشت ناکافی است و یا  از کود انسانی در مزارع سبزیجات استفاده می شود آلودگی بیشتر است . آلودگی در کودکان بیشتر است. در صورتی که یک فرد خانواده مبتلا شود بقیه هم مبتلا می شوند .

 علایم : وجود کرم بالغ در روده کوچک علائم مبهمی مانند سوء‌هاضمه ،  درد شکمی ، بی اشتهایی و  نفخ ایجاد میکند . بندرت موجب انسداد روده میشود که ناشی از توده کرم ها در کودکان به شدت آلوده است.  در طی مهاجرت ریوی ،‌لارو ممکن است با تولید حساسیت میزبان سبب بروز تظاهرات آلرژیک مانند ‌حملات آسمی گردد . جایگزنی آنها در ریه  موجب  ناراحتی های تنفسی (سرفه های خشک ،‌تنگی نفس ) میشود.

آسکاریس گاهی موجب انسداد مجاری صفراوی و التهاب سیستم صفراوی میشود. عبور لاروها از کبد بر این عضو تأثیر می گذارد و گاهی باعث بزرگی و دردناکی آن می شود.

تشخیص : تشخیص دقیق بر دیدن تخم در مدفوع یا دفع کرم بالغ استوار است

 

‌پیشگیری و کنترل انگل آسکاریس :  از آنجا که انسان میزبان نهایی آسکاریس می باشد تشخیص و درمان افراد آلوده نه تنها موجب بهبود آنان می شود ، بلکه اقدام موثری در جهت قطع زنجیره انتقال بیماری است. برای کنترل بیماری موارد زیر توصیه میشود.

1)    استفاده نکردن از کود انسانی در کشاورزی.

2)    کوتاه و تمیز نگه داشتن ناخن ها و خودداری از وارد کردن انگشتان به دهان

3)    توصیه به شستشوی دست ها قبل از غذا و پس از توالت رفتن

4)    آموزش بهداشت جامعه در مورد به کارگیری مستراح های بهداشتی، بهداشت فردی ـ همگانی

5)    راه اندازی سیستم های بهداشتی (آب آشامیدنی سالم، مصرف موادغذایی سالم، نظارت بر نحوه تهیه و توزیع موادغذایی و اماکن، دفع صحیح زباله و تصفیه فاضلاب)

6)    در صورت امکان باید همه لباس های راحتی ، لباس های خواب ، زیرپوش ها و حوله های آلوده ای را که توسط فرد مبتلا استفاده شده جوشانده شود. باید پس از درمان ، صندلی توالت ، کف حمام و اثاثیه را به دقت شستشو و تمیز شود و قالیچه ها، رومیزی ها، پرده ها، مبلمان و صندلی ها را به دقت با جارو برقی تمیز کرد.

 درمان دارویی آسکاریس چگونه است ؟  آلبندازول 400mg بصورت تک دوز یا مبندازول جویدنی 500 میلیگرم تک دوز یا 100 میلی گرم بصورت صبح و شب بمدت سه روز یا شربت پیرانتل پاموات یازده میلیگرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن. میتوان داروی پیرانتل را برای خانم های باردار استفاده نمود. ( حداکثر ۸ قرص)

کرمک

کرمک چیست ؟ کرمک که به آن اکسیور یا کرم سنجاقی گفته میشود کرمی است به رنگ سفید صدفی و به شکل نخ که طول کرم نر ۲ الی ۵ میلی متر و کرم ماده ۸ الی ۱۳ میلی متر است. شایع ترین بیماری انگلی در سراسر جهان است که در همه سنین دیده میشود ولی در کودکان شایع تر است.

کرم بالغ در ابتدای روده بزرگ ( سکوم ) زندگی می کند و پس از جفتگیری و بارور شدن کرم ماده به طرف مقعد مهاجرت نموده و در اواخر شب پس از خارج شدن از مقعد در اطراف آن تخم گذاری می نماید. عمل تخم ریزی در اطراف مقعد با خارش شدید ناحیه همراه بوده که اکثراً در اثر خاراندن ناحیه مقعد تخمها به انگشتان فرد چسبیده یا در زیر ناخن ها قرار می گیرد که با قرار گرفتن تخمها در دهان، تخمهای حاوی لارو مجدداً وارد دستگاه گوارش گردیده و عفونت ادامه پیدا  میکند . زمان لازم برای تکمیل سیر تکامل تخم ماده چهار الی هفت هفته است.

کرمک چگونه منتقل میشود ؟ تخم انگل ابتدا از اطراف مقعد به لباسها و رختخواب و اسباب بازیها منتقل می شود، تخم های منتقل شده اغلب از طریق دستها وارد دهان دیگر بچه ها شده و بلعیده می شوند. تخم انگل همچنین می تواند در هوا پراکنده شده و توسط دیگر افراد خورده شود. همچنین بچه ها ممکن است با انتقال تخم ها از اطراف مقعد به دهانشان مجدداً خود را آلوده کنند. تخم کرم از طریق مدفوع افراد آلوده دفع شده و همراه غذا، دستها، آب، میوه و سبزیجات آلوده از راه دهان وارد بدن انسان می شوند.

علایم آلودگی کرمک چیست ؟ بیشتر بچه های آلوده به انگل بی علامت هستند. شایع ترین علامت بالینی خارش ناحیه مقعد میباشد. خارش معمولاً در شب خیلی شدید تر بوده ایجاد بی خوابی و بی قراری در کودک می نماید. در دختر بچه ها آلودگی با کرمک می تواند باعث حساسیت و خارش ناحیه واژینال شود. در موارد نادر آپاندیسیت می تواند توسط انسداد آپاندیس بوسیله کرم سنجاقی ایجاد شود.

کرمک چگونه تشخیص داده میشود ؟   اثبات تشخیص آلودگی با کرمک با پیدا کردن کرم می باشد. بهترین روش نمونه برداری استفاده از نوار چسب میباشد. در آخر شب یا بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب و قبل از رفتن به حمام یا توالت ،  نوار چسب به مقعد چسبانده و سپس به آزمایشگاه ارسال میگردد.

 

کرمک چگونه درمان میشود ؟ مبندازول داروی انتخابی است که ابتدا به بیمار و همه اعضا خانوار یک دوز واحد داده میشود و دو هفته بعد تکرار میشود تا چنانچه تخم انگلی پس از این مدت تبدیل به کرم شده باشد نابود بشود. همه افراد خانواده باید دارو را مصرف کنند زیرا آلودگی مجدد می تواند از سایر افراد خانواده ایجاد شود .  علیرغم درمان داروئی عفونت مجدد بسیار شایع می باشد زیرا تخم های زنده در مدفوع تا یکهفته بعد از درمان وجود دارند . لباس ، رختخواب و اسباب بازیها باید مرتباً شسته شوند تا از هر گونه تخم انگل پاک شوند. بجای مبندازول میشود از آلبندازول ( 400 میلی گرم تک دوز و تکرار آن دو هفته بعد ) یا  پیرانتل پاموات (11 mg/kg) استفاده کرد.

نشانی مطب :ارومیه - خیابان خیام شم